Schrijversvakschool
Columns van docenten
Blokkades - Anja Sicking
Het komt vaak voor dat (aspirant-)schrijvers als ze aan een verhaal, een toneelstuk of een gedicht beginnen, al snel geblokkeerd raken. In bijna iedere groep die ik lesgeef zit wel een advocaat of adviseur brandveiligheid die na een paar weken zegt: ‘Ik zit helemaal vast. Ik heb eindeloos over dit verhaal nagedacht en kom er niet meer uit.’ Soms is dat laatste, het te veel nadenken, juist het probleem.
Alle docentencolumns
Het komt vaak voor dat (aspirant-)schrijvers als ze aan een verhaal, een toneelstuk of een gedicht beginnen, al snel geblokkeerd raken. In bijna iedere groep die ik lesgeef zit wel een advocaat of adviseur brandveiligheid die na een paar weken zegt: ‘Ik zit helemaal vast. Ik heb eindeloos over...
‘Ik vind de nieuwe Librisprijswinnaar fantastisch!’
‘Ik kon er niet doorheen komen, zo saai!
Iedereen kent deze conversatie: een roman wel of niet goed vinden. Het is een smaakgeschil waar geen oplossing voor bestaat.
Vroeger bepaalde een elitaire kring van kenners de kwaliteit van literatuur. Mannen. Professoren. Recensenten. De roman...
Scheetjes - Sytske van Koeveringe
Na elke les die ik geef fiets ik terug met een bepaald beeld in mijn hoofd. Dit bestaat uit een balletje slijm. Vroeger was dit speelgoed. Althans bij mij in het dorp: een rage. Iedereen had op een gegeven moment wel een potje – of meerdere – bij zich met blubber. De...
Wat in hemelsnaam heb ik nu eigenlijk gelezen? - Guido van Hengel
Vlak voor kerst las ik het boek Hundejahre uit, van Günther Grass. Een laat ik zeggen lange zit. Meermaals had ik het boek in de hoek gegooid, laten verstoffen en weer opgepakt. Gek werd ik van het oeverloze gebazel in barokke zinnen, de perspectiefwisselingen en het gerommel met taal...
De redacteur is een ruggengraatbouwer of tuinman - Elfie Tromp
Op het voorplat van een roman staat één naam: die van de schrijver. Maar een boek wordt nooit door slechts één persoon gemaakt. Wat je ziet is ook het harde werk van een omslagontwerper, een eindredacteur, een persklaarmaker, een corrector, meelezers, mensen die je om advies vroeg, de pr-medewerker...
In iedereen schuilt een boek- Ingrid Hoogervorst
Het tijdperk van het lezen is voorbij, zei Philip Roth in een interview niet lang na de eeuwwisseling. We zitten nu in dat van het schrijven. Volgens de in 2018 overleden Amerikaanse auteur hebben mensen geen zin meer romans van anderen te lezen. ‘Mensen willen hun eigen boek schrijven!’
Inmiddels zijn...
Vanavond zal ik voor de eerste keer via Skype lesgeven. ‘Nederland ligt plat’, koppen alle kranten. Het is de eerste dag van de drie weken dat de scholen dicht zullen zijn. Buiten, op het veldje een paar meter van ons huis vandaan, voetballen meer kinderen dan anders. Jongens rollen op...
De schrijver en de psychoanalyticus - Ingrid Hoogervorst
Romanschrijvers zijn behept met een bovengemiddeld interesse in psychologische processen. Wat beweegt een mens te doen wat hij doet? Vanuit die invalshoek vertellen ze hun verhaal.
Voor de Weense grondlegger van de psychoanalyse Sigmund Freud waren ze bondgenoten. Schrijvers voelen intuïtief aan wat mensen beweegt, schreef hij. Hij benadrukte zijn...
Het blijft soms lastig, om aan het einde van het schooljaar een oordeel te vellen over de teksten van mijn studenten. Maar daar ben je als docent toch voor? Ja, dat weet ik ook wel, en ik dóe het ook, maar moeilijk is het. Oefening baart kunst, zou je zeggen...
Een eigen stem en een eigen techniek - Ingrid Hoogervorst
In 1926 schrijft Vladimir Nabokov een verhaal over een Russische balling in Berlijn, net als hij zelf was. Op 15 april 1919 had hij zijn geboorteland moeten verlaten, toen zijn familie aan boord van een Grieks schip, onder geweervuur van de bolsjewieken, de haven van Sebastopol uitvoer met bestemming Konstantinopel...
Een niet onbelangrijke figuur in de schrijversbiotoop is de meelezer. Niet de professionele meelezer zoals een redacteur of dramaturg, maar degene die door de schrijver wordt gevraagd om zijn oprechte mening te geven over zijn manuscript of scenario. Onbezoldigde vrienden of familieleden.
De tijd dat je met je redacteur oeverloos...
Hoe een verhaal iets oproept - Ton Rozeman
De magie van een verhaal is niet te herleiden tot de elementen waaruit het is opgebouwd. De magie van een verhaal zit niet in de woorden, zinnen of gebeurtenissen.
Stel, je leest of schrijft een verhaal waarin een man die aan de ontbijttafel zit, in zijn gezicht wordt geslagen door...
Op een woensdagmiddag zat ik in het kantoor van een groot productiehuis om een afstudeervoorstelling te bespreken. Ik maakte deel uit van een jury. Er werd niet in ongedwongen sfeer vergaderd om daarna alle meningen in een veilig gezamenlijk statement te vatten. Nee, de student was bij vrijwel het gehele...
Onzichtbare godheid - Nico Dros
Het leeuwendeel van alle verhalen uit onze tijd wordt verteld door een ik of vanuit een personaal perspectief. Beide perspectieven zijn subjectief, dat wil zeggen dat de grenzen van de verhaalwereld worden aangegeven door de contouren van een individueel bewustzijn, behorend bij een ik of een hij. Het is ongeveer...
Slaapliteratuur - Robbert Welagen
Al jaren ben ik een slechte slaper: elke week breng ik vele uren doorwaakt door in bed, meestal met lezen, onder een speciaal gekochte lamp die gericht licht geeft, zodat mijn vriendin wel een hele nacht kan slapen.
’s Nachts lees ik andere boeken dan overdag. Ik heb de...
Een studente vertelde over een dokter die had gezegd dat haar familie de enige familie - in heel de wereld - was met deze ziekte.
‘Is er een behandeling?’ had ze gevraagd.
‘Ja,’ zei de dokter. ‘Jullie moeten stoppen met kinderen krijgen.’
Iemand had op straat de zin ‘Is er...
Waar moet je in je scenario met moeilijke gedachten heen? In drama wordt er veel gedacht, gevoeld en verlangd. Heimelijke gevoelens van liefde, hoop, haat, twijfels, dilemma’s en zo meer. Hoe breng je die over? Ja, je kunt er een vloeiende, al dan niet poëtische of filosofische voice-over...
Romans liegen de waarheid - Ingrid Hoogervorst
De dag waarop de student zijn vriendin doodde en daarna zichzelf was het zonnig en helder. Zomershelder, een strak blauwe hemel en van dat trillende, gele licht, kwistig uitgestrooid over de straten. Of was het druilerig en begon het ‘s avonds flink te regenen?
In september zijn alle weervarianten mogelijk...
Het gebruik van de ik-vorm - Ton Rozeman
Stel: je schrijf een verhaal of roman in de ik-vorm, in de tegenwoordige tijd. Hoe geef je dan de waarneming van je ik-personage weer? Gebruik je constructies als ‘ik denk dat…’ ‘ik hoor dat…’ ‘ik zie dat…’? Of laat je zulke aanwijzingen achterwege en schrijf je alleen maar...
In één rechte lijn - Maaike Bergstra
Eindelijk was het zover: mijn nieuwe toneelstuk “zou zichzelf schrijven”. Deze keer wist ik precies wat mijn hoofdpersonage wilde. Geen al te ingewikkelde tegenstrijdigheden, geen knagende twijfel. Niet bij het personage en dus ook niet bij mij. Ik zou in één rechte lijn naar het einde kunnen werken. Vol goede...
Omgaan met een romanobsessie - Nico Dros
Het merendeel van onze studenten koestert de ambitie vroeg of laat een roman te schrijven. Een aantal onder hen is hieraan in het jonge verleden al eens begonnen. Maar halverwege hoofdstuk 4 raakte hun verhaal op dood spoor. En hoe het in hemelsnaam verder moest? Dankzij een schrijfcursus kregen ze...
Op zoek naar een nieuw begin besloot ik twee jaar geleden naar een bos te verhuizen: van Utrecht naar de rand van Zeist. Dat leek me een goed moment om eens op te ruimen en spullen weg te gooien. Ook oude, mislukte verhalen die ik wel had uitgeprint, maar die...
Verteld of verzonnen - Ingrid Hoogervorst
De beste manier om het leven van mensen te begrijpen - de toevalligheid ervan, de tijdelijkheid en onnadrukkelijkheid - is door het vertellen van losse verhalen buiten de geschiedenis om. Met verhalen doen we een poging willekeurige ervaringen vorm en betekenis te geven en antwoorden te vinden op onze vragen. Wie we...
Sinds twee maanden ben ik een detective aan het schrijven. Ik heb nog geen enkele ervaring met het genre en dat is te merken. Alles wat ik mijn cursisten Proza leer, lijk ik zelf plotseling te zijn vergeten.
Ik leg te veel uit, ik blijf te lang stilstaan bij onbelangrijke...
Een beter mens - Nicolien Mizee
‘Kees, zo komen we er niet. Dit is geen literatuur.’
Doodse stilte in de klas.
‘En wat is het dan wel?’ vraagt Kees.
‘Het is een streekroman,’ zeg ik. ‘Dat is ook een genre, maar niet wat je voor ogen hebt, denk ik.’
‘En hoe maak ik er dan...
De eerstejaars scenariostudenten gingen het allemaal anders aanpakken. Dit keer zouden ze hun werk met de research afsluiten in plaats van beginnen. Er was een filmverhaal geschreven dat zich afspeelde op het vrolijke eiland Texel over monniken met een onbekende missie, een eenzame psychotherapeut , barse eilanders (uiteraard in de horeca...
Echt gebeurd - Robbert Welagen
‘Ik wil niets verzinnen. Alles in mijn verhaal moet echt gebeurd zijn,’ zegt een student tegen me, als hij vertelt over het korte verhaal dat hij wil gaan schrijven. Hij zegt het zelfbewust, een beetje uitdagend.
Zijn klasgenoten draaien als in één beweging hun gezichten mijn kant op. Wat...
In de roman Waar gaat die vrolijke trein naartoe van Sandro Veronesi
reizen een vader en zijn zoon over het spoor door Italië. De bestemming is Zwitserland waar de vader nog een zwarte bankrekening heeft. Tijdens het wachten op een aansluitende trein eten ze een broodje in het station. Daarbij...
‘Een man komt thuis en zegt tegen zijn vrouw dat hij bij haar weggaat.’
Ik kijk de klas zo uitdrukkingloos mogelijk aan, laat een stilte vallen en vraag: ‘Wat denken jullie: wordt dit een droevig of een grappig verhaal?’
Niemand durft antwoord te geven. ‘Allebei,’ mompelt een enkele slimmerik, maar...
‘Soms bekruipt me de angst dat ik in een soort Heel Holland bakt zit,’ zegt een student tegen me. ‘Dan weet ik zeker dat mijn werk minder is dan dat van de anderen en stel ik me voor dat ik volgende week weggestuurd word.’
Maar schrijven is geen sport. Als...
Bij het schrijven krijg je te maken met vragen rond de scène: hoe maak ik er een, wanneer begint zo’n scène, wanneer houdt hij op, welke plaats neemt hij in in het verhaal? Voor het antwoord hierop moet je te rade gaan bij Bernard Hinault – zelf geen groot literator...
Schrijver zonder stoel - Wilbert Cornelissen
De legendarische Schrijversvakschoolstudent Jan Hiddink beweerde dat hij hangend over de diepvriezer schreef, voor een raam waardoor een stuk weiland naar binnen viel. Ook ik schrijf tegenwoordig staand. Ik begon met de strijkplank, hoogte 94 centimeter, maar dat is te laag is om de ellebogen in een rechte hoek te...
Aan het begin van elke prozacursus laat ik mijn cursisten een opzetje maken van het korte verhaal dat ze willen gaan schrijven. Dat is na les 1 het huiswerk voor les 2: bedenk een verhaal vóórdat je gaat schrijven en zet je synopsis op papier, zo mogelijk met een scèn...
Verloren voor het leven - Ingrid Hoogervorst
Romans, en ook verhalen, hebben een architectuur. Niet alleen een deur waardoor je binnenkomt en weer naar buiten gaat, maar ook gangen, trappen, kamers, ramen, verborgen luiken of voor- en achtertuintjes. Wie wil leren schrijven, moet weten hoe zo’n literair huis in elkaar steekt.
Schrijven begint dus bij lezen...
Ik heb thuis geen printer. Als mensen dit horen, krijg ik altijd dezelfde reactie: ‘Geen printer? Maar je bent toch schrijver, dan moet je toch een printer hebben?’ Ik heb er geen en zal uitleggen waarom.
Ik werk thuis en voor ieder die thuis werkt, dreigt het gevaar dat...
Het personage moet geloofwaardig zijn - Nicolien Mizee
Lang, lang geleden toen ik een tweedejaarsleerlinge op schrijversvakschool ’t Colofon was, kreeg ik kritiek op een mannelijk personage dat met een dienblad de koffie binnen bracht. Een man zou nooit ofte nimmer met een dienblad lopen, sprak de schrijflerares, ik moest hem de kopjes gewoon in de hand laten...
Dat je niet al te licht over dilemma’s moet denken, bleek vandaag. Je dient daarbij te weten dat ik (scenarioschrijver tenslotte) met meer dan gezonde belangstelling de berichten over moord en doodslag volg. Ik ben overal voor in. Bijlmoord, vergiftiging, onvrijwillige euthanasie. Een lijk is zo geschreven, je legt...
Liefde slaat dood - Bennie Roeters
Als scenarioschrijver heb je de vrouwen voor het uitkiezen. Tegenwoordig heb ik een brunette. Ze is klein van stuk, maar je kunt niet om haar heen. Stella heet ze en ze kijkt me hoopvol aan met grote bruine ogen. Ze heeft een verzorgd uiterlijk. Rokje. Stevige beentjes. Ze Iacht graag...
Stijl is het belangrijkste element van literatuur - door Robbert Welagen
Stijl is het belangrijkste element van literatuur, is een veel gehoord dogma. Korter gezegd: literatuur is stijl. Wat wordt hier precies mee bedoeld? Mensen die dit dogma aanhangen, zien het schrijven van een verhaal als een individuele bezigheid. In tegenstelling tot bijvoorbeeld het beoefenen van een teamsport zoals basketbal, gaat...
Het is even bladeren voordat ik het heb gevonden, maar daar staat het, in het Sadistisch Universum deel I, boven aan bladzijde 105 (althans in de herdruk uit 1996, die knalroze paperback); de beruchte passage van Hermans waarin ‘bij wijze van spreken geen mus van het dak valt zonder dat...
Op een van de vele borrels die het literaire leven rijk is, sprak ik laatst uitgebreid met een acquirerend redacteur van een grote uitgeverij. We hadden het over de manier waarop uitgeverijen tegenwoordig hun nieuwe auteurs recruteren.
In dit gesprek kreeg ik weer eens een indruk bevestigd die ik...
Een personage moet zich ontwikkelen - Jan van Aken
Ik heb eerder geschreven hoe verraden ik me als kind voelde toen Winnetou, de nobelste aller wilden en verstokt heiden, zijn laatste woorden sprak: ‘Charlie, ik ben een christen.’
Moge hij de Eeuwige jachtvelden betreden als een schurftige coyote.
Een personage moet een ontwikkeling doormaken; transformeren.
Is Humbert Humbert aan...
Geen platte seks, alleen literaire seks - Ton Rozeman
Stel je voor, je bent jurylid van de Literary Review's bad sex in fiction award (een Britse prijs die al twintig jaar onder grote belangstelling van de internationale pers wordt uitgereikt) en je krijgt het begin van deze seksscène te lezen, afkomstig uit het verhaal ‘Slaapwandelen’ van Amy Bloom:...